Yeşil Mutabakat, SKDM Ülkemiz Açısından Nasıl İşleyecek?
Neredeyse her an artık iş hayatında bizimle olan bazı terimler ve süreçlere sahip olduk. SKDM (Sınırda Karbon Düzenlemesi Mevzuatı), İKF (İthalatta Karbon Fiyatlaması),
ETS (Emisyon Tespit Sistemi) EUETS (Avrupa Birliği Emisyon Tespit Sistemi) gömülü emisyon, ücretsiz tahsisat, Scope kapsam, raporlama, hesaplama, onaylama vb. süreçler… Son günlerde bizlere de en çok sorulan sorular… Anlaşılan o ki bu terminoloji bundan sonra bizlerle beraber ve uzun süre elimizin altında olacak.
Yeşil mutabakat, Karbon ayak izi olarak ülkemizde güncel sanayinin konusu olan süreç aslında ülkemizin de 24 Mayıs 2004 yılında katıldığı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) ile uluslararası alanda atılan ilk ve en önemli adımdır. Bu kapsamda, 2015 yılında Paris’te düzenlenen BMİDÇS 21. Taraflar Konferansı’nda Paris Anlaşması kabul edilmiştir. Ülkemiz, Paris Anlaşması’nı, 22 Nisan 2016 tarihinde, New York’ta düzenlenen Yüksek Düzeyli İmza Töreni’nde 175 ülke temsilcisiyle birlikte imzalamış olup 6 Ekim 2021 tarihinde onayladığımız Anlaşma 10 Kasım 2021 tarihinde yürürlüğe girmiş ve bu süreçte ülkemizin 2053 karbon-nötr hedefi açıklanmıştır.
Süreç aslında 2021/15 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, 16 Temmuz 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmış olup, Genelge’nin 6’ncı maddesinde ihtisas çalışma grupları kurulması hükme bağlanmış ve öncelikli sektörler içerisinde olan sektörümüz de bu aşamada bakanlığımız nezdinde kurulan çalışma grubu ile çalışmalarına başlamıştır.
Temel olarak,
Kapsam-1 Doğrudan emisyonlar: Ürünün üretim surecilerinden kaynaklanan karbon salımı (üretim surecinde tüketilen ısıtma ve soğutmanın üretiminden kaynaklı olan emisyonlar da dahil)
Kapsam-2 Dolaylı emisyonlar: Üretimde kullanılan elektrik enerjisinin üretimi aşamasında salınan emisyonlar.
Kapsam-3 Girdi kaynaklı dolaylı emisyonlar: Urunun üretiminde girdi olarak kullanılan ve yine SKDM ürün listesinde yer alan girdi/ara malların üretimi aşamasında salınan emisyonlar.
(Tedarikçilerden temin edilerek hesaplamaya dahil edilecektir.)
Üç kapsamda değerlendirilecek olan süreç, Hesaplama, Raporlama ve Doğrulama olmak üzere üç aşamadan ibaret olacaktır. Burada raporlama ve hesaplama yapan kuruluş ile doğrulama yapan kuruluş birbirinden bağımsız olacaktır.
Gömülü emisyonların hesaplanması,
- Geçiş döneminde uygulanacak taslağa ait yönetmelik belli olup bu süreçte iş
- Gömülü emisyonların izlenmesi ve raporlamaya esas teşkil edecek verinin toplanması: Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanacak rehber doküman ve şablonlardan yararlanılabilecektir.
- Hesaplanan emisyon verilerinin raporlamadan sorumlu olan AB’deki ithalatçı ile paylaşılması: Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanacak şablonlardan yararlanılabilecektir
- Ürünlere ilişkin bilgi: Miktar/ 8’li GTİP kodu bazında ürün türü /Menşe Ülke
- Tesise ilişkin bilgi: Firma adı / Adres / Konum / Coğrafi koordinatlar
Üretim surecine ilişkin bilgi: Üretim hatları / Parametreleri
Emisyon verisi: Spesifik doğrudan ve dolaylı emisyonlar
- Karbon ücretleri: üretimin gerçekleştiği ülkede geçerli karbon ücretleri (Girdiler dahil) hesaplanacaktır.
- Bununla beraber birtakım esnekliklerde söz konusudur.
31 Aralık 2024’e kadar:
- Mevcut İRD sistemleri kapsamındaki yöntemlerin kullanımı veya
- Bir karbon fiyatlandırma sistemi kapsamındaki, (b) tesiste mevcut emisyon izleme sistemi kapsamındaki veya (c) zorunlu izleme sistemleri kapsamındaki yöntemlerin kullanımı
- 31 Temmuz 2024’e kadar: Raporlama yükümlüsünün referans göstereceği diğer bir yöntem Varsayılan değer kullanımı
Gömülü emisyonların hesaplanması,
- İstisna: Komisyon tarafından yayımlanacak varsayılan değerlerin kullanımı
Karmaşık ürünler söz konusu olduğunda, ürüne gömülü toplam emisyonların %20’sini asmadığı sürece girdi ve alt üretim süreçleri kaynaklı emisyonlar
- Elektrik tüketiminden kaynaklanan dolaylı emisyonlar (üretimin gerçekleştiği ülke elektrik şebekesinin karbon yoğunluğu)
- Tesis içinde elektriğini kendisi üreten üreticiler veya Elektrik Tedarik Sözleşmesi çerçevesinde kullandığı elektriği doğrudan bir enerji şirketinden temin eden üreticiler gerçek emisyon değerlerini kullanabilecektir.
- Varsayılan değerler, Komisyon tarafından, uygulama yönetmeliğinin resmen yayımlanmasının ardından rehber dokümanlarla birlikte paylaşılacaktır.
Gömülü doğrudan emisyonların hesaplanması,
- SKDM kapsamında ürün ithal eden ithalatçı; urunun üretildiği tesisteki üretim surecinden kaynaklanan gömülü emisyonların yanı sıra, gerektiği hallerde, üretim surecinde tüketilen ara girdilerin üretimi esnasında oluşan gömülü emisyonları da raporlayacaktır.
- Örneğin alüminyum boru ithalatında hem ürünün kendi üretim surecinden kaynaklanan hem de girdi materyali olan ve SKDM kapsamında yer alan örneğin islenmemiş alüminyumun üretim surecinden kaynaklanan gömülü emisyonlar
Doğrulama,
Geçiş dönemi sürecinde emisyon verilerinin doğrulanması gerekmiyor. 2026 yılı itibarıyla başlayacak uygulama döneminde emisyon değerlerinin akredite bir kuruluş tarafından doğrulanması mecburiyeti oluşuyor. Bu süreç ayrı bir yönetmelik ile düzenlenecek. Verinin güvenilirliği, hangi yöntemler ile elde edileceği, verinin hangi detaylara sahip olacağı, nasıl doğrulanacağı gibi ana ilkeler ortaya koyulacaktır. Burada önemli bir detay doğrulayıcı kuruluşların dünyanın herhangi bir yerinde konuşlanmış olması bir sorun teşkil etmemekle birlikte sadece yetkili AB içerisindeki kuruluşların onayları gerekecektir.
Bu çalışmaların,
- AB’de yerleştik ithalatçının kendisi veya dolaylı gümrük temsilcisi
- İthalatçı AB’de yerleşik değilse dolaylı gümrük temsilcisi tarafından yapılabileceği öngörülmektedir.
